نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
چکیده
کتاب حاضر نخستین بار در سال 1987 توسط انتشارات دانشگاه شیکاگو منتشر شد. نسخه اولیه این کتاب که با عنوان جوامع نخستی‌سانان به عنوان مرجع استاندارد در رشته رفتار نخستی‌سانان مورد استفاده نسلی از دانشجویان و دانشمندان قرار گرفت. اما با گذشت بیش از 25 سال از چاپ نخست کتاب، که نظریه‌ها و ابزارهای پژوهشی جدید برای مطالعه نظام نخستی‌سانان توسعه پیدا کرده، به بحث کشیده شده و مورد آزمون قرار گرفته است، باعث شده دانشمندان در این حوزه فهمشان را از این پستانداران مورد بازنگری قرار دهند. بنابراین، کتاب تکامل نخستی‌سانان نسخه به روزشده کتاب جوامع نخستی‌سانان است. این کتاب دارای 730 صفحه است. کتاب در قطع رحلی و به صورت دو ستونی و اندازه قلم ریز که هر صفحه عادی آن دارای 51 سطر است به چاپ رسیده است.
The Evolution of Primate Societies
John C. Mitani, Josep Call, Peter M. Kappeler, Ryne A. Palombit and Joan B. Silk, chicago, University of Chicago Press, 2012, 730 pages
منتقد: محسن شعبانی
1) معرفی و توصیف کتاب
کتاب حاضر نخستین بار در سال 1987 توسط انتشارات دانشگاه شیکاگو منتشر شد. نسخه اولیه این کتاب که با عنوان جوامع نخستی‌سانان[1] به عنوان مرجع استاندارد در رشته رفتار نخستی‌سانان مورد استفاده نسلی از دانشجویان و دانشمندان قرار گرفت. اما با گذشت بیش از 25 سال از چاپ نخست کتاب، که نظریه‌ها و ابزارهای پژوهشی جدید برای مطالعه نظام نخستی‌سانان توسعه پیدا کرده، به بحث کشیده شده و مورد آزمون قرار گرفته است، باعث شده دانشمندان در این حوزه فهمشان را از این پستانداران مورد بازنگری قرار دهند. بنابراین، کتاب تکامل نخستی‌سانان نسخه به روزشده کتاب جوامع نخستی‌سانان است. این کتاب دارای 730 صفحه است. کتاب در قطع رحلی و به صورت دو ستونی و اندازه قلم ریز که هر صفحه عادی آن دارای 51 سطر است به چاپ رسیده است.
این کتاب مشتمل بر 32 فصل است. کتاب حاضر یک نویسنده واحد ندارد و هر یک از فصول آن توسط یک یا چند محقق معتبر در آن حوزه نوشته شده است. مجموع فصول کتاب حول پنج محور کلی تنظیم شده‌اند. پنج بخش اصلی کتاب عبارتند از:
- تنوع رفتاری نخستی‌سانان
- بقاء و رشد در جهان سخت و خطرناک
- جفت‌گیری و پرورش نوزاد
- تنها شدن
- استراتژی‌های شناختی برای غلبه بر چالش‌های زندگی
معرفی مولفان:
همچنان که پیشتر گفته شد این کتاب توسط نویسندگان متعددی که هر یک در زمینه مورد بحث دارای تخصص و اعتبار هستند نوشته شده است. در عین حال، این کتاب دارای پنج ویراستار کلی است که عبارتند از جان میتانی، ژوزف کال، پیتر کاپلر، راین پالومبیت، و جان سیلک. جان میتانی استاد انسان‌‌شناسی در دانشگاه میشیگان است. ژوزف کال مدیر مرکز پژوهشی نخستی‌سانان ولفگانگ کولر در موسسه انسان‌‌شناسی تکاملی ماکس پلانک است. پیتر کاپلر مدیر گروه بوم‌‌شناسی و انسان‌‌شناسی رفتاری در دانشگاه گوتینگن است. راین پالومبیت دانشیار انسان‌‌شناسی در دانشگاه دولتی نیوجرسی است. جان سیلک استاد گروه انسان‌‌شناسی و پژوهشگاه جامعه و ژنتیک در دانشگاه کالیفرنیا در لوس‌آنجلس است.
2) تحلیل و ارزیابی محتوایی
این اثر در باب نخستی‌سانان نوشته شده است. نخستی‌سانان (یا نخستی‌ها یا نخستی‌ریختان) از راسته‌های پستانداران، از بالارسته فرانخستی‌ها و از فرورده جفت‌داران‌اند. نخستی‌سانان شامل تمامی میمون‌ها، کپی‌ها و انسان می‌شوند. این راسته از جمله گروه‌های بسیار متنوع و پرجمعیت در میان پستانداران است که بیش از ۳۵۰ گونه از آن‌ها شمارش شده‌اند.
|
تنوع و تکامل نخستی‌سانان |
بخش اول کتاب با عنوان «تنوع رفتاری نخستی‌سانان» می‌کوشد حیواناتی را معرفی کند در میان خود یک نظام ساخته‌اند. در این بخش پنج رده از این حیوانات معرفی شده‌اند. این رده‌‌شناسی در یک قالب استاندارد به بوم‌‌شناسی، تاریخ حیات، و نظام اجتماعی هر یک از رده‌ها می‌پردازد. بخش دو تا پنج به صورت موضوعی تنظیم شده‌اند. بخش دوم با عنوان «بقاء و رشد در جهان سخت و خطرناک» به بوم‌‌شناسی و تاریخ حیات می‌پردازد. این بخش مشتمل بر هفت فصل می‌شود که هر فصل متمرکز است بر روش‌هایی که نخستی‌سانان با چالش‌های بوم‌شناختی از قبیل غذا یافتن، و اجتناب از شکارچیان مواجه می‌شدند. اطلاعات این بخش همچنین به این امر می‌پردازد که نخستی‌سانان چگونه در اثر این فشارهای بوم‌شناختی از نظر اجتماعی‌بودن، تاریخ و توسعه به تکامل رسیدند. بخش سوم کتاب، با عنوان «جفت‌گیری و پرورش نوزاد»، به روش‌ها و استراتژی‌های باروری و تولید مثل می‌پردازد. این بخش مشتمل بر هفت فصل است. برخی از مهم‌ترین موضوعات این بخش عبارتند از جفت‌گیری نرها، انتخاب ماده‌ها، بزرگ‌کردن نوزاد، و تعارض جنسی. بخش چهارم کتاب یا عنوان «تنها شدن» بر حیات در میان گروه‌های اجتماعی نخستی‌سانان تمرکز دارد. این بخش به بررسی نیروهایی می‌پردازد که تکامل رفتار اجتماعی و روابط اجتماعی نخستی‌سانان را شکل می‌دهد. ابن بخش مشتمل بر شش فصل است. بخش پنجم، که بخش پایانی کتاب است، با عنوان «استراتژی‌های شناختی برای غلبه بر چالش‌های زندگی» به بررسی این موضوع می‌پردازد که چگونه انتخاب طبیعی توانسته است توانایی شناختی نخستی‌سانان را شکل دهد. این بخش که مشتمل بر شش فصل است به بررسی موضوعاتی چون هوش بوم‌شناسانه، هوش اجتماعی، ارتباطات، نظریه ذهن، یادگیری اجتماعی، و شناخت فرهنگی انسانی می‌پردازد. در واقع این فصل به این مسئله می‌پردازد که چگونه نخستی‌سانان راه حل‌های شناختی مربوط به مشکلات مربوط به موضوعاتی که نام برده شد را رشد دادند. در انتهای این بخش نیز، همانند بخش‌های دیگر، یک فصل به بررسی انسان در زمینه مورد بحث می‌پردازد.
چنانچه پیشتر توضیح داده شد این کتاب نسخه به بازبینی شده کتاب جوامع نخستی‌سانان است. کتاب مذکور به مدت 20 سال به عنوان مرجع علمی مورد استفاده دانشجویان و محققان قرار گرفت. پس از آن دو گروه از محققان Primatology یا نخستی‌‌شناسی دست به بازنگری آن زدند. هر دو گروه به دنبال این بودند که با مبنا قرار دادن کتاب اولیه نسخه جدیدی منتشر کنند که با اهداف علمی مورد نظرشان تطابق بیشتری داشته باشد. گروه نخست برای این منظور، ساختار و طرح کتاب را مورد بازبینی اساسی قرار دادند که حاصل کارشان کتابی شد با عنوان چشم‌انداز نخستی‌سانان[2] که در سال 2007 برای بار نخست به چاپ رسید و سپس چهار سال بعد مورد بازبینی قرار گرفت (Swedell: 2013).
گروه دوم به سرپرستی جان میتانی دست به کار به روز رسانی کتاب اولیه شدند اما برای این کار روش متفاوتی با گروه اول به کار گرفتند. این گروه کوشیدند مدل اولیه کتاب جوامع نخستی‌سانان را حفظ کند و در عین حال اطلاعات کتاب را با استفاده از روش‌ها و ابزارهای جدید به روزرسانی کنند. این امر سبب شده است کتاب بازبینی شده با طبقه‌بندی موضوعی دقیق و یکدست تنظیم شود. حاصل کار گروه دوم همین اثری است که در این یادداشت مورد بررسی قرار گرفته است.
این اثر از نظر رعایت موارد نگارشی و ویرایشی به غایت دقیق و سنجیده است. متن کتاب یادآور متن یک دانشنامه تخصصی است. مولفان تلاش کرده‌اند از ارائه هر گونه اطلاعات غیر ضروری در کتاب پرهیز کنند. مولفان برای رفع مشکل مختصرنویسی در این کتاب در هر فصل منابع علمی فراوانی برای مباحث تکمیلی در آن زمینه ارائه کرده‌اند. همچنین در هر فصل از کتاب یک بخش با عنوان نتیجه‌گیری و خلاصه مباحث وجود دارد که به ویژه می‌تواند برای دانشجویان دوره کار‌شناسی و کار‌شناسی ارشد مورد استفاده قرار بگیرد.
3) ارزیابی نهایی
این کتاب در اکثر گروه‌های علمی مرتبط دانشگاه‌های معتبر به عنوان منبع درسی در دوره کار‌شناسی، کار‌شناسی ارشد و دکتری مورد استفاده قرار می‌گیرد. از سوی دیگر این کتاب توانسته است در طول سال‌های متمادی جایگاه خود را به عنوان مرجع علمی در پژوهش‌های علمی در این حوزه حفظ کند. این امر با در نظر گرفتن این نکته که این حوزه در سال‌های اخیر با رشد چشمگیری روبه‌رو بوده است قابل توجه است. این مهم با ویراست مجدد و بازنویسی آن با توجه به یافته‌های علمی اخیر حاصل شده است. از این رو باید این کتاب را یک منبع علمی زنده دانست که خود را با گذشت زمان به روز نگه داشته است. از این رو، می‌توان انتظار داشت این کتاب در سال‌های آینده نیز به عنوان مرجع علمی معتبر مورد استفاده دانشجویان و محققان قرار بگیرد.
یکی دیگر از امتیازهای این کتاب تنوع و غنای آن در استفاده از دانش متخصصان مختلف و برجسته است. در نگارش این کتاب 44 نفر از محققان برجسته از دانشگاه‌های سرتاسر جهان مشارکت داشته‌اند که معرفی مختصر هر یک از آنان در انتهای کتاب گرد آمده است.
این کتاب در رشته‌های مرتبط در دانشگاه‌های ایران نیز به عنوان منبع درسی و مرجع علمی مورد استفاده قرار گرفته است. ترجمه این اثر، گرچه کاری دشوار خواهد بود، می‌تواند به دایره استفاده کنندگان آن در ایران بیفزاید.
[1] Primate Societies
[2] Primates in perspective
منابع:
- Barbara B. Smuts, Dorothy L. Cheney, Robert M. Seyfarth, Richard W. Wrangham (1987) Primate Societies, , University of Chicago Press
- Christina Campbell, Agustin Fuentes, Katherine MacKinnon, Simon Bearder, Rebecca Stumpf, (2010) Primates in perspective, Oxford University Press; 2 edition
- John C. Mitani, Josep Call, Peter M. Kappeler, Ryne A. Palombit and Joan B. Silk (2012), The Evolution of Primate Societies, , University of Chicago Press:
- Swedell, Larissa (2013), Book Review: Evolution of Primate Societies edited by John C. Mitani, Josep Call, Peter Kappeler, Ryne A. Palombit, and Joan B. Silk, American Journal of Human Biology
)